"Lucifer"ı birçoğumuz “şeytan” olarak biliriz. "Fosfor"u ise bir elementin adı olarak tanırız, karanlıkta parlayan şeyler için ise “fosforlu” deriz. Peki “lucifer” ile "fosfor"un etimolojik olarak aynı anlama geldiğini söylesem ne dersiniz?
“Lucifer” kelimesinin “şeytan” anlamına gelmesi aslında bir yanlış anlaşılmadan ibaret. Yunancaya “Phosphoros” olarak çevrilen bu kelime, İncil’de geçen “Nasıl cennetten düşersin, ah Lucifer, sabahın oğlu!” ifadesindeki “cennetten düşme” betimlemesinin yanlış yorumlanması sonucu, Hristiyan aleminde “şeytan” olarak görülmeye başlanır. Aslında bu, Babil Kralı’na yapılan bir göndermedir, yani “Lucifer” olarak bahsedilen kişi Babil Kralı’dır.
“Lucifer” kelimesi İngilizcede ve Felemenkçede “kibrit” anlamına da geliyor. Evet, bildiğimiz yakılan kibrit. “Hepiniz yanacaksınız.”
Etimolojiye gelmeden önce İngilizce “lucifer” ile “phosphorus” kelimelerinin bir noktada daha kesiştiğini belirteyim. Bu iki kelime, İngilizcede ilk birkaç anlamlarının yanı sıra “gökyüzünün doğusunda güneş doğmadan hemen önce görülen bir gezegen (genellikle Venüs)” anlamına da geliyor ve bu gezegen “morning star” yani “sabah yıldızı” olarak da adlandırılıyor.
Peki etimolojik olarak bu iki kelime ne anlama geliyor? “İşte o cevap!”
Lucifer: Latince ışık anlamına gelen lux (genitif olarak [ismin -in hâli] lucis) ve taşımak anlamına gelen ferre kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş bir kelime. “Işık taşıyan” anlamına geliyor.
Phosphorus: Yunanca ışık anlamına gelen phôs (φῶς) ve taşımak anlamına gelen phérō (φέρω) kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşmuş bir kelime. “Işık taşıyan” anlamına geliyor.
Gördüğünüz üzere, ikisi de tamamen aynı anlamdalar. Sadece birisi Latince, diğeri ise Yunanca kökenli.
Toplumları etkileyen dinlerin bakış açısıyla bu kelimelerin nasıl anlaşıldığına ve türetildiğine dair birkaç bilgi eklemek isterim.
Kitab-ı Mukaddes’te Cennet’ten kovulan meleğin ismi Latince olarak “Lucifer” diye geçiyor. Kökenindeki Lux kelimesinin manası ışıktır. Esas ismi “Sabah Yıldızı” olmasına rağmen Hristiyanlar ondan bahsederken Lucifer ismini tercih eder ve şeytanı bu şekilde tanımlarlar. Şeytan adı ise; İbranice’de muhalif ve bozguncu anlamlarına gelen “Satan” sözcüğünden türemiş, Arapça’daki versiyonu da “Şetane”nin (rahmetten uzaklaşan) değişime uğrayan hali olarak günümüze kadar gelmiştir.
Son olarak; sakallı, keçi boynuzlu ve kuyruklu gibi tasvir edilen şeytan (Baphomet) resimlerinin kökeni, Hristiyanlık’tan önce var olan Pagan inançlarındaki tanrı betimlemelerine dayanıyor. 14. yüzyılda ise Katolik Kilisesi tarafından aforoz edilenlerin taptığı bir figür olarak gösterilmiş.
“İblisi ilzam, şeytanı ifham, ehl-i tuğyanı iskât eden,…” cümlesine binaen; İblis" ve “şeytan” arasındaki fark nedir?
Cevap Kuran’a göre:
İblis: Bu sözcüğün anlamı; “Hayırdan son derece ümitsiz olan, Allah’ın rahmetinden umudunu kesen.” demektir.
“İblis nedir?” sorusuna eski düşünürlerin bir çoğu; “iblisin asıl adının Azâzil olduğu, meleklerin içinde kalıp meleklerin ileri gelenlerinden biri iken Âdem (as)’a secde etmediği için Allah’ın rahmetinden uzaklaştırıldığı” şeklinde bir açıklama getirmişlerdir.
İblis, bir nevi şeytan ordusunun kumandanı ve atası hükmündedir. Aynı zamanda İblis cinlerdendir, yani cin taifesindendir.
Şeytan; sözlük anlamı olarak “Hakk’tan uzak olan” demektir. Kavram olarak ise, “Hakka ve akla aykırı hareket eden her türlü kişi, güç ve kurumun ortak ve karakteristik adı.”dır. Aslında şeytan kötülük ve şerrin ortak ve genel bir adıdır. Bu kötülük ve şerrin kumandanı ve atası da yukarıda beyan edildiği gibi cin taifesinden olan İblis’tir.
“Demek iblis şeytandır; lakin her şeytan iblis değildir.” Bu da iblis ile şeytan kavramının farkına işaret ediyor. Zira şeytanlar içinde insanlar da olabilir. Bu yüzden bir çok yerde Üstad Hazretleri, “insi ve cinni şeytan” tabirini kullanıyor. Demek burada “İblisi ilzam” ifadesi; şeytanların atası olan Azazile, “şeytanı ifham” tabiri de; diğer insi ve cinni şeytanlara işaret ediyor.
Bundan haberdar değildim ve asla haberdar olamazdım sanırım. Bize hep lucifer’in şeytan olduğu öğretildi, ilk defa bunun aslında öyle olmadığını öğreniyorum.
sorusunun cevabının ardından enteresan etimolojik bağlantıları devam ettireyim:
Erkeklere konulan “Lucas” adı da aynı kökten geliyor.
Günümüzde kullanımı süren bu isim, Antik Latince Lucas ve Antik Yunanca Λουκᾶς (Loukâs) isimlerinden geliyor, bu da “Lucania’lı adam” anlamına gelmekte.
Lucania, İtalya’nın güneyinde yer alan tarihi bir bölgenin adı. Bu bölge, Lukanlar olarak bilinen İtalik kabilenin yurduydu [Lucani (Lukan) + ia (diyar, yurt)] . Günümüzde, İtalya - Basilicata’da yaşayanlar hâlâ Lukan olarak anılmakta ve kullandıkları İtalyanca ağız da bu şekilde adlandırılmakta.
Bir Lukan savaşçısını gösteren fresk, Paestum mozolesinden - İtalya, MÖ 360
Etimolojik yolculuğa devam edelim. Lucani kelimesi, Proto-İtalyancadaki louks kelimesinden türemekte ve bu da Proto-Hint-Avrupa dilinde yer alan lewk- (beyaz; ışık; parlak) kökünden gelmekte. Bu isim kökünün kökteşleri ise Antik Yunanca λύκη (lúkē, “ışık, sabah ışığı”), Sanskritçe रोचते (rocate, “parlamak”) ve Eski İngilizce lēoht (ışık (isim)] kelimeleri olarak biliniyor.
