İçeriğin asıl adresi: https://internettekalite.com/cayma-hakki-nedir-nasil-kullanilir/
İnternet alışverişlerinin olmazsa olmaz olduğu günümüzde tüketiciler olarak bizlerin en kritik haklarından birisi olan cayma hakkımızı bu yazımızda ele aldık. O meşhur söz —satılan mal geri alınmaz!— kulaklarımızda çınlarken bakalım gerçekten öyle miymiş…
Cayma hakkı, belli bir süre içerisinde tüketicinin hiçbir gerekçe göstermeden ve herhangi bir ücret ödemeden sözleşmeyi iptal etme hakkıdır. Bu sayede tüketici, aldığı ürünü geri vererek veya aldığı hizmetten vazgeçerek ödediği tüm bedeli geri alabilir.
Tüketici kredisi sözleşmelerinden konut satış sözleşmelerine kadar farklı tipteki sözleşmeler için tüketiciye kanunen tanınan bir hak olan cayma hakkını biz mesafeli sözleşmeler bazında ele alacağız, çünkü… Uzun mesafe ilişkileri bir başka oluyor… Şaka bir yana, internetten yaptığımız her alışveriş ile aslında “mesafeli sözleşme” kurmuş oluyoruz ve gerçekten bu tarz alışverişler bir başka oluyor. İnternet alışverişlerimizde biz tüketicilerin korunması adına kapsamlı bir cayma hakkına sahibiz.
Cayma hakkımızın ne olduğunun ayrıntılarına girmeden önce neden var olduğunu şöyle bir değerlendirelim…
Diyelim hayalinizde bir klavye almak var ve bu amaç uğrunda bir teknoloji mağazasına gittiniz. Şöyle bir baktınız, klavye reyonunu buldunuz. İşte tam bu noktada sergilenen klavyelere parmaklarınızı dokundurup tuşlarını, sesini, enini boyunu ve diğer birçok özelliğini test edebilme imkanına sahipsiniz. Kutusunu alıp kasaya götürdüğünüz klavyeyi ödeme yapmadan önce kutusundan çıkarıp inceleme şansınız da bulunuyor. Yani satın almadan önce muayene edebiliyorsunuz.
Mesafeli alışverişlerde ise (sıklıkla internetten yapılan alışverişler, hâlâ telefondan alışveriş yapanlara selam olsun) satın aldığınız ürünü muayene etme olanağına sahip değilsiniz. Ancak ve ancak ürünü kargocu kapınıza getirip (evde bulabildiyse) size teslim ettikten sonra paketini açıp muayene edebilirsiniz.
Şunu unutmamak lazım: Tüketici olarak siz, burada ekonomik bir risk almaktasınız. Avrupa Birliği müktesebatı ile bu tek taraflı risk, güncel mevzuatta kompanse edilmiş ve tüketicilere 14 günlük koşulsuz cayma hakkı sağlanmıştır.
Özellikle bazı iyi niyetli olmayan satıcılar tarafından “Kullanılmış mal geri alınmaz! Çünkü kullanılmış malı sana göndersem hoşuna gider mi?” gibi tuhaf bahanelerle cayma hakkı hakkında (evet, hakkında) kafa karışıklığı yaratılıyor. Ama unuttukları bir nokta var: Kendileri de tüketicinin bu hakkı sayesinde internet satışı yapabiliyorlar!
Bu hak sayesinde tüketici mesafeli satın alma işlemini rahatça yapabilmeye başlamış ve internet alışverişleri böylece son derece artmıştır. İnternet üzerinden Kars’taki satıcı, Edirne’deki tüketiciye ürün satabilmeye başlamıştır. Tüketicinin bu hakkı, yerel satıcılara dahi asla ulaşamayacağı bir pazar imkanı sunmuştur. Tüketicinin mevzuatça belirlenmiş bu hayati hakkını elinin tersiyle iten ve zorbalık yapan satıcıların, dünyaya son derece dar bir çerçeveden baktıkları ortadadır.
İnternet imkanı olmasaydı asla yapamayacağı satışları yapan satıcılar, cayma durumu ile ilgili risk hesabı yapamayıp “zarar ediyoruz” derlerse, Türk Ticaret Kanunu da onlara “Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.” der ve noktayı koyar.
Yeniden satılması uygun olmayan “kullanılmış ürünü” sıfır ürün olarak satmamakla yükümlü olan satıcıdır. Satacaksa “outlet” sınıfında düşük fiyattan satış yapar, hesabını kitabını buna göre tutar. Bunları da biz düşünecek değiliz ya, ticaretle uğraşan kendisi. “Ticaret zekası” tüketiciyi kandırmak üzerine kurulu bir zeka olmamalıdır, öyle olanın adı başka.
Cayma hakkımızın kanuni dayanağı
Şimdi gelelim cayma hakkımızın nasıl bir hak olduğuna. Önce kanuni dayanaklardan bahsedelim. Fakat merak etmeyin, hemen ardından örnek durumlar üzerinden bunları anlatacağız.
▼ Bu hakkımız 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da internetten yaptığımız alışverişler için madde 47/5’te tanımlanıyor.
Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer. Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 2013: madde 47/5
▼ Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde ise madde 9, cayma hakkımızı tanımlıyor.
(1) Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.
(2) Cayma hakkı süresi, hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar. Ancak tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilir.
(3) Cayma hakkı süresinin belirlenmesinde;
a) Tek sipariş konusu olup ayrı ayrı teslim edilen mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son malı teslim aldığı gün,
b) Birden fazla parçadan oluşan mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son parçayı teslim aldığı gün,
c) Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin ilk malı teslim aldığı gün esas alınır.
(4) Malın satıcı tarafından taşıyıcıya teslimi, tüketiciye yapılan teslim olarak kabul edilmez.
(5) Mal teslimi ile hizmet ifasının birlikte yapıldığı sözleşmelerde, mal teslimine ilişkin cayma hakkı hükümleri uygulanır.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 9
▼ Cayma hakkımızın kullanımı ile ilgili olarak madde 11/1
Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi dolmadan, yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmesi yeterlidir.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 11/1
▼ Satıcının yükümlülükleri, madde 12/1
Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on dört gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 12/1
▼ Tüketici olarak bizlerin yükümlülükleri, madde 13
(1) Satıcı veya sağlayıcı malı kendisinin geri alacağına dair bir teklifte bulunmadıkça, tüketici cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren on gün içinde malı satıcı veya sağlayıcıya ya da yetkilendirmiş olduğu kişiye geri göndermek zorundadır.
(2) Tüketici, cayma süresi içinde malı, işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullandığı takdirde meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 13
▼ Tabii bu hakkımızın istisnaları da var, öyle her ürüne ve hizmete uygulanması mümkün değil. Burada da bizim sınırlarımız başlıyor. Madde 15.
(1) Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıdaki sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz:
a) Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
b) Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
c) Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.
ç) Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.
d) Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.
e) Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
f) Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
g) Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.
ğ) Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler.
h) Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 15
▼ Cayma hakkımızın kullanımı, madde 11
(1) Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi dolmadan, yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmesi yeterlidir.
(2) Cayma hakkının kullanılmasında tüketici, EK’te yer alan formu kullanabileceği gibi cayma kararını bildiren açık bir beyanda da bulunabilir. Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin bu formu doldurabilmesi veya cayma beyanını gönderebilmesi için internet sitesi üzerinden seçenek de sunabilir. İnternet sitesi üzerinden tüketicilere cayma hakkı sunulması durumunda satıcı veya sağlayıcı, tüketicilerin iletmiş olduğu cayma taleplerinin kendilerine ulaştığına ilişkin teyit bilgisini tüketiciye derhal iletmek zorundadır.
(3) Sesli iletişim yoluyla yapılan satışlarda, satıcı veya sağlayıcı, EK’te yer alan formu en geç mal teslimine veya hizmet ifasına kadar tüketiciye göndermek zorundadır. Tüketici bu tür satışlarda da cayma hakkını kullanmak için bu formu kullanabileceği gibi, ikinci fıkradaki yöntemleri de kullanabilir.
(4) Bu maddede geçen cayma hakkının kullanımına ilişkin ispat yükümlülüğü tüketiciye aittir.
Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, 2014: madde 11
Peki ne zaman, hangi durumlarda, nasıl bu hakkımızı kullanabiliriz? Örnekler üzerinden cevaplarını bulalım.
• Bir internet servis sağlayıcısının web sitesinden internet aboneliği başlattım, cayma hakkım var mıdır?
Evet, vardır. Sözleşmeyi kurduğunuz günden itibaren 14 gün içinde cayabilirsiniz.
• İnternetten aldığım telefona SIM kartı taktım, cayma hakkım devam eder mi?
Evet, devam eder. Zira telefona SIM kartı takmak mutat bir kullanımdır, yani olması beklenendir. Telefonun kullanım kılavuzunda geçen bir uygulamadır. Telefon dediğimiz şey zaten SIM kartıyla çalışır. Bu durum, yukarıda paylaştığımız madde 13/2 ile tamamen uyum içindedir. “Kardeşim bak, telefona SIM kartı takarsan ürün ikinci el statüsüne düşer ve geri alamayız!” diyen satıcı, cayma hakkınızı ayaklarının altına almış çiğniyordur. Cayma hakkı konusunda “ürünün ikinci el statüsüne düşmemesi” gibi bir koşul yoktur, vardır diyenleri ciddiye almayın. Ürünü teslim aldıktan sonra 14 gün içinde kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullanmanız durumunda hakkınız devam eder.
• Aldığım klavyeyi paketinden çıkardım. Cayma hakkım biter mi?
Klavyeyi kullanım kılavuzuna uygun kullanırsanız teslim alma tarihinizden itibaren 14 gün geçmeden bitmez. Ürünün paketini açmış olmanız cayma hakkınızı bitirmez. Paketini yırtmış olmanız da bu hakkınızı etkilemez, yeter ki ürüne kullanım talimatları dışında bir işlem uygulamayın, ona hasar vermeyin.
Aşağıda hazırladığımız görselde bir firmanın kargo paketlerine iliştirdiği not ile tüketici mevzuatını nasıl hiçe saydığını görebiliyoruz. Mevzuat ile belirlenen minimum koşullar bu şekilde daraltılamaz. Bu tip bildirimler, açıklamalar, notlar ve hatta sözleşme maddeleri geçersizdir.
• İnternetteki bir alışveriş sitesinden modem aldım, beğenmedim. İade edebilir miyim?
Eğer kullanmadıysanız veya kullanım kılavuzuna uygun olarak kullandıysanız, modemi teslim almanızdan itibaren 14 gün içinde cayma bildirimi yapabilirsiniz. Bu bildirimden itibaren de 10 gün içinde modemi geri gönderebilirsiniz. Satıcı da size bildiriminizden itibaren 14 gün içinde paranızı iade etmek zorunda. Şunu unutmayın: Cayma bildirimi yaparken hiçbir sebep göstermenize gerek yok.
• İnternetten şeker ölçüm cihazı aldım, cayıp geri gönderebilir miyim?
Hayır, iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayan ürünlerden cayamazsınız. Ancak aldığınız cihaz arızalıysa “ayıplı mal” statüsünde demektir ve ödediğiniz bedelin iadesi, ayıp oranında bedel indirimi, ürünün misliyle (yani aynı modeliyle) değişimi veya onarımının yapılması haklarınızdan bir tanesini kullanabilirsiniz.
• Bir siteden oyun konsolum için oyun diski aldım ve ambalajını açtım, caymam mümkün müdür?
Hayır, oyun diski gibi dijital içerik ve yazıcı kartuşu gibi bilgisayar sarf malzemelerinin ambalajını açarsanız cayma hakkınız ortadan kalkar.
• Satın aldığım ayakkabıları teslim almamdan sonra 15 gün geçti, cayma hakkımı kullanmam mümkün müdür?
Cayma hakkınız, mevzuat çerçevesinde ürünü teslim almanızdan itibaren 14 gün devam eder. Eğer satıcı, size yaptığı bilgilendirmede daha uzun bir süreden bahsediyorsa o süre geçerlidir. Sözgelimi 30 günlük bir cayma hakkınızın olduğunu size iletmişse ve bunu ispat edebiliyorsanız 15 günlük sürede cayma hakkınız sona ermez. Eğer size cayma hakkınız konusunda hiçbir bilgilendirme yapmamışsa veya yaptığı bilgilendirme eksikse 1 yıl süreyle cayma hakkına sahip olursunuz.
• Teslim aldıktan 3 ay sonra telefonumda bir ayıp ortaya çıktı, bu durumda cayabilir miyim?
Cayma hakkınızı değil, fakat ürün ayıplı olduğu için “şeker ölçüm cihazı” örneğinde bahsettiğimiz seçimlik haklarınızı kullanabilirsiniz.
Cayma hakkımızı nasıl kullanabiliriz?
Cayma hakkımızı kullanmış olmak için aslında satıcıya açık bir şekilde hangi üründen caydığımızı yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirmemiz yeterli, fakat bizim açımızdan çok kritik bir detay var: İspat yükü!
Satıcıya bu bildirimi; ürün alışverişlerinde ürünü teslim almamızdan, hizmet alışverişlerinde ise sözleşmeyi kurmamızdan itibaren 14 gün içinde yaptığımızı ispat etmemiz gerekiyor. Bu nedenle, bu bildirimi yapmak için kullandığımız metot önem kazanıyor; tarih bilgisiyle birlikte ispatını yapabileceğimiz bir metot bize lazım.
Satıcıya telefon etmek, ispat açısından sıkıntı yaratabileceğinden bu metot mevzuatta yer almıyor. Yani telefon ederek cayma hakkımızı kullanamayız. Bu hakkımızı ancak yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı (e-mail, SMS, CD, DVD vb.) ile kullanabiliriz.
İspatlanabilirlik açısından seçtiğimiz en basit 3 metodu şöyle sıralıyoruz:
• E-mail göndermek
Satıcının iletişim aracı olarak seçtiği e-mail adresine net bir şekilde hangi üründen caydığımızı bildiren bir mail gönderebiliriz. E-mail’in satıcıya ulaştığına dair bir dönüş mail’i alırsak elimizde bir ispat var demektir. Gönderdiğimiz ve aldığımız mail’leri silmememiz gerekir, onlar bize ispat için lazım. Ancak teyit mail’i almazsak, satıcı “Elektrikler kesikti, mail bana ulaşmadı.” diyebilir, e-mail işine de o kadar güvenmemek lazım.
• Web sitesi üzerinden caymak
Web sitesi üzerinden satıcının sağladığı sistemle cayma hakkımızı kullanmak aslında birçok durumda en çok tercih ettiğimiz metot. Bu metodu kullandığımızda satıcı veya sağlayıcı cayma talebimizin kendisine ulaştığına dair teyit bilgisini bize derhal iletmek zorunda. Bunu otomatik bir e-mail ile yapabilir, SMS ile yapabilir… Yeter ki elimizde saklayabileceğimiz bir ispat olsun. Ama olur ya, “sistemleri bozulur”, bu teyidi alamayız. Onların “kontrollerimi sağlıyorum” sözüne güvenmeyip bir alttaki metodu kullanmamızın vakti gelmiş demektir.
• İadeli taahhütlü posta yoluyla caymak
“Gelmişiz hangi çağa, hâlâ mı mektup?” diyebiliriz, ama gerçekten en sağlam metot bu. Hangi üründen veya hizmetten caydığımızı açıkça bildirecek şekilde fatura numarası, adımız gibi gerekli diğer bilgileri de yazdığımız bir mektubu zarfa koyuyoruz, satıcının resmi adresine PTT’den iadeli taahhütlü olarak postalıyoruz. Alma haber kartının üzerine “cayma bildirimidir” yazarak garantici davranmayı da unutmuyoruz. Bu mektup satıcı veya sağlayıcıya gidiyor, teslim alma yetkisi olan birisi alma haber kartını imzalıyor ve sonrasında bu kart bizim elimize ulaşıyor. Tabii ne yazık ki postanenin bunu elimize ulaştırmama ihtimali var, bu sebeple gerçek bir garantici olmak istiyorsak burada bahsettiğimiz tüm metotları mağdur olmamak adına 14 gün içinde uygulayabiliriz.
Tekrar hatırlamakta da fayda var: Cayma bildirimi yaparken hiçbir sebep göstermemize gerek yok.
Cayma hakkımızı kullandıktan sonra ne yapmalıyız ve ödediğimiz bedeli ne zaman geri alabiliriz?
Cayma hakkımızı kullandıktan sonra 10 gün içinde ürünü satıcının iade için belirttiği taşıyıcı aracılığıyla geri göndermeliyiz —böylece iade için masrafları ödememizi isteyemezler. Şayet satıcı iade için bir taşıyıcı belirtmemişse seçtiğimiz taşıyıcı ile geri gönderme işlemini yapabiliriz ve bu durumda da bizden masrafları ödememiz talep edilemez.
Bizim cayma bildirimimizi yapmamızın ardından 14 gün içinde ise satıcı, taşıma masrafları dahil bu alışveriş için tahsil ettiği tüm ödemeleri iade etmek zorundadır.
Konuyla ilgili sorularınızı yorum olarak bize iletebilirsiniz.