Münchhausen sendromu bir çeşit yapay bozukluk olarak bilinir ve gerçekten hasta olmayan kişinin tekrar tekrar ve kasten fiziksel veya zihinsel hastalığı varmış gibi davranması olarak tanımlanır. Bu sendrom, psikolojik bir rahatsızlık olarak değerlendirilir, çünkü şiddetli duygusal zorluklarla ilişkilidir.
Karl Friedrich Hieronymus Freiherr von Münchhausen
Sendrom, adını 18. yüzyılda yaşamış olan Alman baronu ve Rus ordusunda paralı süvari olan Karl Friedrich Hieronymus Freiherr von Münchhausen’dan alır. 11 Mayıs 1792’de Hannover’de dünyaya gelen Münchhausen, Prens Anton Ulrich von Braunschweig’ın uşağı olarak hizmet verdikten sonra Rus ordusunda paralı süvari olarak Türklerle yapılan iki savaşa katıldı.
Rus-Osmanlı savaşından dönüşte arkadaşlarına ve komşularına “kahramanlıklarıyla” ilgili anlattığı şeyler o kadar abartılmış ve yayılmıştı ki Münchhausen, Hannover dolaylarında askerlik hayatıyla ilgili anlattığı bu sıra dışı hikayelerle meşhur oluvermişti. Ancak anlattığı bu hikayelerin sonunda yalan olduğu ortaya çıktı ve ona “yalanların baronu” unvanı verildi.
Bu sıra dışı hikayelerin bir koleksiyonu anonim olarak Vademecum für lustige Leute (1781-1783) dergisinde yayımlandı. Münchhausen efsanesini asıl yaratan kişi ise Kassel şehrinde yaşayan bir aile dostu, akademisyen ve kütüphane profesörü Rudolf Erich Raspe’dır (1737-1794). Çapulcular sebebiyle İngiltere’ye kaçan Raspe, Münchhausen’ın erken dönem hikayelerini genişletti ve İngilizceye çevirerek anonim olarak 1785’te yazdığı “Baron Munchhausens Narrative of His Marvellous Travels and Campaigns in Russia” (Baron Münchhausen’ın Rusya’daki Harika Seyahetleri ve Seferlerinin Anlatısı) kitabıyla yayımladı. Bu kitap büyük bir başarı yakaladı ve ikinci basımı 1786’da Almancaya çevrildi. 1798’de ise şair Gottfried August Bürger tarafından yazılan 8 hikayenin de eklenmesiyle genişletilerek basılan kitap kısa bir süre içinde çok popüler hâle gelmişti.
Baron, aya zıplayan gümüş mücevher kutusunu kurtarıyor. Rudolf Erich Raspe’nın The Adventures of Baron Munchausen kitabının 19. yüzyıl baskısından bir illüstrasyon.
Kitap o kadar popüler olmuştu ki bir sonraki yıl Almanya’da tekrar basıldı ve ismi şuydu: “Suda ve Karada Harika Seyahatler: Baron Münchhausen’ın Seferleri ve Acayip Maceraları - Dostlar masasındaki bir şişe şarap üzerine yaygın olarak anlatıldığı şekliyle”
The Travels and Surprising Adventures of Baron Munchausen (Rudolf Erich Raspe) - 1868 basımı.
Bu kitaplar sinemaya da uyarlandı ve “The Adventures of Baron Munchausen” (Baron Münchhausen’ın Maceraları) ismiyle 1988’de gösterime girerek seyircinin beğenisine sunuldu.
Peki Münchhausen Sendromu’nun belirtileri nelerdir?
- Dramatik fakat tutarsız bir tıbbî geçmiş
- Kontrol altında tutulamayan ve tedavi başladıktan sonra şiddetlenen veya değişen hastalık semptomları
- Sağlık durumunun iyiye gidişinin ardından yaşanması “beklenen” nüksetmeler
- Hastaneler ve tıbbî terminoloji hakkında geniş bilgi birikimine sahip olunması ve hatta hastalıkların ders kitabı tanımlarına hakimiyet
- Birden çok ameliyat izinin varlığı
- Negatif test sonuçlarının ardından yeni ve başka semptomların ortaya çıkması
- Sadece hasta başkalarıylayken veya gözlemlenirken ortaya çıkan semptomlar
- Tıbbî testlere, operasyonlara veya diğer prosedürlere karşı isteksizlik
- Sayısız hastanede, klinikte, muayenehanede (ve hatta farklı şehirlerde) tedavi arama geçmişi
- Doktorların, hastanın ailesiyle, arkadaşlarıyla ve önceki doktorlarıyla buluşmasına veya konuşmasına karşı isteksizlik
- Kimlik ve öz saygı problemleri
Münchhausen Sendromu olan bir kişi kendini nasıl sunar?
Münchhausen Sendromu olan bir kişi doktorları hasta olduğuna ikna edebilmek için birçok yolu deneyebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Acı çeker gibi yapmak
- Abartılı semptomlar ortaya koymak
- Uydurma semptomlar üretmek (hem fiziksel hem de psikolojik)
- Kendilerini hijyenik olmayan maddelerle hasta etmek
- Kendilerini kimyasallarla zehirlemek
- Test sonuçlarıyla oynamak – örneğin idrar numunesini şeker veya kanla kirletmek
- Gerçek bir tıbbî problemi ciddileşene kadar görmezden gelmek
Çeviri, derleme ve eklemeler: @kontratak
Kaynaklar
Munchausen Syndrome (Factitious disorder)
https://germanculture.com.ua/famous-germans/munchhausen-the-baron-of-lies/
Munchausen syndrome - Better Health Channel
Eşiyok, Burcu, and Hancı İH. “Yapay bozukluk: Munchausen sendromu.” Sted 10.9 (2001): 326-7.