Tarih derslerinde parayı icat edenin Lidyalılar olduğunu sıkça duymuşuzdur. Tarih bilgimiz bunun böyle olduğunu söyler. Ancak geçtiğimiz günlerde yapılan bir keşif bunu değiştirmiş olabilir.
Çin’in doğusundaki Henan vilayetinde bulunan antik bir şehir olan Guanzhuang’da kazı yapan arkeologlar “bilinen en eskisi” olduğuna inandıkları bir darphane keşfettiler. Burada minyatür kürek şekilli bronz sikkelerin toplu olarak basıldığını ortaya çıkartan bilim insanları, bunun yaklaşık 2600 yıl öncesine denk geldiğini düşünüyorlar.
6 Ağustos’ta Antiquity dergisinde yayımladıkları çalışmaları ilk sikkenin uzun yıllardır düşünüldüğünün aksine Türkiye’de veya Yunanistan’da değil, Çin’de basılmış olabileceği fikrini ortaya koyuyor.
Makalenin ana yazarı olan ve Zhengzhou Üniversitesi öğretim üyesi arkeolog Hao Zhao’nun aktardığına göre surlarla ve hendeklerle çevrili bir şehir olan Guanzhuang’ın tarihi yaklaşık olarak milattan önce 800 yılına dayanıyor. Ritüel çanakları, silahlar ve alet edevat üretmek üzere bronzun dökümünün ve şekillendirilmesinin yapıldığı dökümhane ise şehirde MÖ 770 yılında açıldı. Bu tarihten ancak 150 yıl sonra ise şehrin güney kapısının dışında işçiler sikke basımına başladılar.
Guanzhuang şehrindeki kazı alanı. Fotoğraf: National Geographic
Çalışma ekibi, radyokarbon tarihleme yöntemi kullanarak darphanenin MÖ 640 — MÖ 550 yılları arasında bir zamanda işletilmeye başlandığını tespit ettiler. Lidyalıların (şu anda ülkemiz toprakları içerisindeki coğrafyada) en eski sikkeleri MÖ 630 yılına kadar tarihlendiriliyor. Zhao’nun belirttiği üzere Lidyalıların sikke basmak için kullandığı en eski darphanenin tarihi ise MÖ 575 — MÖ 550 yılları arasında bir zamana denk geliyor.
Zhao, bu darphane için “dünyanın korunaklı bir şekilde kalan bilinen en eski darphane alanı” diyor.
Kazı alanında bulunan sikkelerin görüntüleri [Zhao ve arkadaşları, 2021]
Kaynaklar
'World's oldest' coin factory discovered in China
Zhao, H., Gao, X., Jiang, Y., Lin, Y., Zhu, J., Ding, S., . . . Zhang, J. (2021). Radiocarbon-dating an early minting site: The emergence of standardised coinage in China. Antiquity, 1-18. doi:10.15184/aqy.2021.94