Temmuz 2020 : Saye İnternet Altyapısına Geçiş Adımları

SAYE yani sanal ayrıştırılmış yerel erişimin bize ne getirdiğini anlamak için öncelikle Türkiye’deki internettin durumu için bir kaç kelam edelim.

Durumu bir anlayalım…

Bir internet servis sağlayıcı firma olarak kullanıcın evine giden bakır veya fiber kablo size aitse sorun yok çünkü bu altyapının tamamen size ait olduğu anlamına gelir. Bu yüzden istediğiniz gibi paketler yapabilir, altyapıda istediğiniz cihazları kullanabilirsiniz. Bu da maliyetlerinizi düşüreceğinden karlılığınızı arttıracaktır.

Ancak Türkiye’de yerleşik operatör değilseniz (Türkiye’nin %99’unda yerleşik operatör Türk telelekomdur) bir defa evlere giden bakır kablo size ait ol(a)mayacaktır çünkü ülkede 1940’lardan beri devlet tarafından kurulun bakır altyapının sahibi olan Türk Telekom 2005 yılında özelleştirilmiştir. (Ben özelleştirme kelime yerine başka bir kelime kullanıyorum ama neyse silivri soğuktur şimdi ) Böylelikle bakır altyapının tüm imtiyaz hakları 2026 yılına kadar Türk Telekomun çoğunluk hissesinin sahiplerine geçti.

Fiberde de durum pek farklı olmasada Türk Telekom haricinde Türksat ve Superonline gibi devlerin oyunda olması sevindirici. Altyapı çoğunluğu bu alanda da Türk telekomun elinde…

BTK ne yapıyor?

AB’de Türkiye’deki gibi erişim altyapısının çoğunluğu bir firmanı eline geçtiği ülkelerde bir denetçi kurum tarafından altyapının paylaşımı düzenlenerek hakim operatör olan kurumunun rekabeti engellemesi önleniyor. Türkiye’de de bu görev BTK’ya verilmiş durumda. Böylelikle alternatif operatörler bir şekilde hayatta kalabiliyorlar. Telekom benim altyapımı kullanamazsın diyemiyor veya çok pahalıya satamıyor.

Türkiye’de yerleşik operator (TT) üzerinden alternatif operatör kullanıcılara hizmet sağlamak için şu an kullanabileceğiniz 3 tane yöntem var. Bunlar ;

Toptan Alt-Sat

Bu yöntemde alternatif operator Türk telekomdan belirli sayıda kota, paketler ve abonelikler satın alarak kullanıcılarına bu hizmetleri satar. Bu yöntemle tamamen Türk Telekoma bağımlı olunacağından bu yöntemle ürünlere fark ve karlı bir operasyon yapılamaz. Zaten bu yüzden bu yöntemi kullanarak satış yapan çok az operator kaldı.

VAE (Veri Akışı Erişimi)

VAE modelini TurkNet üzerinde uygulanması

VAE modelinin TurkNet üzerinde uygulanması (Kaynak: TurkNet)

VAE yönteminde evden Türk telekomun trafik teslim noktasına kadar geçen tüm altyapı yerleşik Türk telekoma ait olurken, trafik teslim noktasından sonra trafik alternatif operatorun omurgasına aktarılır. Bundan sonra trafik alternatif operatorun kendi omurgasında olacacağından al sat modeline göre daha karlıdır. Ülkemizde çoğu alternatif operator bu yöntemi kullanmaktadır. Bu yöntemin dez avantajı ise artan hız profilllerinnde artan port ücreti, alternatif operatörün Türk Telekomun hız profillerine uymak zorunda olmasıdır. Bu yöntemle alternatif operatör Türk telekoma şu ücretleri öder;

  • Port kirası
  • Eve giden bakır kablonun kirası
  • Kullanıcıdan alternatif operatorun omurgasına teslim edilen verinin ücreti

YAPA (Yerleşik Ağın Paylaşıma Açılması)

YAPA modelinin TurkNet üzerinde uygulanması (Kaynak: TurkNet)

YAPA yönteminde alternatif operator Türk telekomun santraline kendi DSLAM cihazını koyar. Bu cihaz aslında halk arasında port denilen şeyin olduğu cihazdır. Kullanıcıya hizmet verirken kullanıcı ile santral arasındaki çıplak bakır kablo kiralanır. Kullanıcının evinden gelen bakır kablo santralde alternatif operatorun portuna bağlanır. DSLAM gelen trafiği alternatif operatorün santrale bağlı olan omurgasına aktarır. Telekomdan sadece çıplak bakır kablo kiralandığından alternatif operator için son derece karlıdır. Alternatif operator bu modelde kendi hız profillerini verebilir.

Türkiye’de bu erişim modelini adam akıllı kullanan tek operator TurkNet’tir. Bu nedenle normalde Türk telekomda bireysel kullanıcılar için 4 mb/s uplaod üzeri hız profili olmaması rağmen TurkNet kendi aktif altyapısında (YAPA) olan kullanıcılara 100 mb/s’ye kadar altyapılarının desteklediği hızları verebiliyor. En büyük dezavatanjı ise santralden uzaklaştıkça düşen hız ve fiber destekli saha dolaplarından (FTTC – Kabine kadar fiber) hizmet alan VAE kullanıcılarının FTTC kabinlerinde YAPA yapılamamasıdır. Hatta bu nedenle FTTC saha dolabı koyulan yerlerde saha dolabına kadar giden bakır kablonun kaldırılması sonucu o bölgelerde santralden de YAPA hizmeti verilememekteydi.

SAYE (Sanal Ayrıştırılmış Yerel Erişim)

Bu çizimin orjinali 2013 BTK pazar anlizinden alınmıştır. Anlatım kolaylığı açısından açıklamalar eklenmiştir.

SAYE modeline yeni nesil YAPA diyebiliriz. SAYE’nin başlatılmasını 2013 yılında TurkNet ve VodafoneNet YAPA’nın önündeki engelleri ve SAYE’nin senelerdir AB’de uygulnadığını öne sürerek BTK’dan talep etmiştir. Bunun üzerine BTK kamu görüşünün alınmasına dair pazar analizi yayınlamıştır. 31 aralık 2019’da yayınlanan bir BTK kararıyla Türk Telekom’a SAYE ve Fiber ağ paylaşım yükümlülüğü getirilmiştir. SAYE modelinin bakır tarafında, evlerden çıkan bakır kablo sahadaki Türk Telekom FTTC saha dolabındaki DSLAM’in portuna bağlanılır. Sonra DSLAM ile santral arasından fiber optik kablo üzerinde sanal bir ağ (VLAN) oluşturulur. Santralde Layer 2 cihazlarla DSLAM’den gelen trafik alternatif operatöre teslim edilir. BTK tarafından SAYE’de uygulanacak tarifeler henüz yayınlanmadı ancak TT’nin DSLAM’i kullanılacağı için YAPA’dan çok fazla VAE’den biraz daha maliyetli olacağını düşünüyorum. Umarım alternatif operatorlerden santralle OLT/DSLAM arasındaki yerel trafik için herhangi bir ücret talep edilmez.

SAYE modelinin en büyük artısı FTTC saha dolaplarından hizmet alan kullanıcılar için alternatif operatöre DSLAM’de gerekli yetkilerin (port yetkileri, abonelik kaydı, iş emri girme, arıza kaydı açma) verilmesi ve alternatif operatörlere YAPA’daki gibi kendi hız profillerini oluşturmasına izin verilmesidir. Böylece diğer operatörler hizmet olarak TT’den ayrışabilecektir. Bu gibi işlerde kurtlu firma TurkNet olduğundan benim gözüm onlarda. Onlara sorduğumda her zaman olduğu gibi ilk uygulayan firmanın kendilerinin olmasını istediklerini ancak maliyet ve nasıl uygulanacağı noktasının henüz belli olmadığından dolayı net bir tarih veremediklerini söylediler. Bakalım YAPA’daki gibi upload hızlarındaki limitleri kaldıracaklar mı ?

Güncelleme (08.03.2020) : BTK’ya SAYE tarifelerinin telekom tarafından sunulup, taraflardan görüş alınma aşamasına gelinip gelinmediğini sordum. Gelen cevapta ise telekomun referans tarife teklifini temmuzda yapacağını bildirdiler.

*** Alıntıdır : Türkiye’de internet ve SAYE Modelinin Getireceği Yenilikler | Haydar ŞAHİN ***

4 Beğeni